Το πρόβλημα της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού ταλανίζει τους Νεοέλληνες από την ίδρυση του νεότερου κράτους. Το Βυζάντιο αποτελεί έναν ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ αρχαιοελληνικού/ελληνιστικού πνεύματος και σύγχρονης Ελλάδας. Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, βυζαντινολόγος, με μακρά ακαδημαϊκή καριέρα στη Γαλλία, Ελληνίδα με διεθνές κύρος και κυρίως άνθρωπος με ανοιχτό και προοδευτικό μυαλό έγραψε ένα βιβλίο με σκοπό να διαλευκάνει και να ξεδιαλύνει κάποιες συγχύσεις και μύθους που μπλέκουν τη σύγχρονη εθνική συνείδηση και συχνά φέρνουν έριδες.
Ομολογώ πως αλλιώς περίμενα το βιβλίο: με επιστημονική τεκμηρίωση και δομή. Αυτό που βρήκα είναι μια αφήγηση, μια ιστορία-απαύγασμα της πολύχρονης επιστημονικής ενασχόλησης της συγγραφέως με το Βυζάντιο. Οι επαναλήψεις είναι συχνές -όπως παραδέχεται και η ίδια στον πρόλογο. Ο τρόπος γραφής είναι πιο κοντά στον προφορικό λόγο, π.χ. με εκφράσεις όπως «να σημειώσω εδώ…», «να τονίσω…», «grosso modo…», «όπως είπα παραπάνω…», κ.λπ. Έτσι, προσομοιάζει με έναν διάλογο με τον αναγνώστη, ο οποίος αν και δεν μπορεί να ρωτήσει, η συγγραφέας τον προλαβαίνει και του προσφέρει τις απαντήσεις που θα ήθελε να κάνει.
Το Γιατί το Βυζάντιο είναι ένα εγχειρίδιο απλό και ευκολοδιάβαστο, για έναν μέσο αναγνώστη που ψάχνει για κάποιες απαντήσεις στο θέμα της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού. Ένας πιο απαιτητικός αναγνώστης ίσως απογοητευτεί.
Αυτό που κάνει όμως άσχημη εντύπωση είναι τα λάθη. Υπάρχουν αρκετά λάθη, που σημαίνει ότι οι διορθωτές δεν έκαναν καλή δουλειά. Και ένα «…από ανέκαθεν…» σε ένα τέτοιο βιβλίο «χτυπάει» πολύ άσχημα. Το βιβλίο είναι από τα τελευταία του εκδοτικού οίκου πριν πτωχεύσει. Ίσως και αυτός είναι ένας λόγος.
Γιατί το Βυζάντιο
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ
Ελληνικά Γράμματα 2009