Ο θάνατος κάθε ανθρώπου είναι απόλυτα προσωπική υπόθεση. Το πέρασμα στην απέναντι όχθη όπου δε υπάρχει επιστροφή είναι ένα ταξίδι για άλλους σύντομο και για άλλους αργό και βασανιστικό. Επίσης, είναι ένα ταξίδι απρόσμενο. Δεν ξέρεις πότε και πώς θα το κάνεις. Σε αντίθεση με το ταξίδι της ζωής για την Ιθάκη, το τελευταίο ταξίδι όλων μας είναι προτιμότερο να είναι συντομότατο. Όσο συντομότερο, τόσο λιγότερο δυσάρεστο. Μακάριοι όσοι ζουν τη ζωή και πεθαίνουν χωρίς να το καταλάβουν. Στον ύπνο τους, ξαφνικά, πριν καν συνειδητοποιήσουν ότι πλησιάζει το τέλος.
Κάπως έτσι έφυγε κι η γιαγιά. Σε βαθιά γεράματα, κατάκοιτη, με σαλεμένο μυαλό, με τον καημό του γιου της. Έζησε τη ζωή, χάρηκε, λυπήθηκε, γέλασε, έκλαψε, πόνεσε. Έφυγε ήρεμη, ήσυχα, ξαφνικά. Ταλαιπωρήθηκε, τελευταία αποζητούσε το θάνατο. Είχε αποφασίσει να πεθάνει.
«Πώς σου φάνηκε η ζωή, παππού;» ρώτησα μια μέρα ένα γέρο Κρητικό, εκατοχρονίτη, γεμάτο παλιές πληγές, τυφλό. Ζεσταίνονταν στον ήλιο, κουκουβιστός στο κατώφλι της καλύβας του. Ήταν περήφανος στ’ αυτιά, όπως λέμε στην Κρήτη. Δεν άκουε καλά. Του επανέλαβα την ερώτηση: «Πώς σου φάνηκε η μεγάλη σου ζωή, τα εκατό σου χρόνια, παππού; – Σαν ένα ποτήρι δροσερό νερό» μου απάντησε. «Και διψάς ακόμα παππού;» Σήκωσε απότομα το χέρι. «Καταραμένος αυτός που πια δε διψάει» φώναξε. Αυτοί είναι οι Κρητικοί. Πώς να μη τους κάνω σύμβολο;
Απόσπασμα από συνέντευξη του Ν. Καζαντζάκη στον Pierre Sipriot – Γαλλική Ραδιοφωνία (Παρίσι), 6 Μαΐου 1955.
Είχα μια γιαγιά, αδελφή της μητέρας του πατέρα μου, που πέθανε μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο.
Ένα απόγευμα είπε ότι αισθανόταν κουρασμένη και έπεσε να κοιμηθεί.
Δεν ξαναξύπνησε.
Αυτό που σκεφτήκαμε ήταν “ας φτάσουμε στα χρόνια της και πάνω απ’ όλα να πεθάνουμε μ’ αυτόν τον τρόπο”
Κυρίως ο τρόπος.
Άλλωστε, την τελευταία στιγμή της ζωής του ο καθένας δεν κρατάει τίποτα από το παρελθόν του όσο μεγάλο κι αν είναι.
Ευτυχώς για το ένα ζευγάρι παππούδων μου, έφυγαν πολύ ήρεμα, χωρίς πόνο. Όλα έγιναν σε δυο-τρεις μέρες για τον καθέναν. Από την άλλη, η μία γιαγιά μου βασανίστηκε 8 χρόνια με εσωτερική ρευματοπάθεια (δε μπορώ να ανακαλέσω τον ακριβή όρο της νόσου αυτή τη στιγμή), εγκεφαλικά που της στέρησαν την ομιλία και την κίνηση, αιμοκαθάρσεις, μεταμοσχεύσεις και διάφορα παρεμφερή. Στο τέλος δεν άντεχε άλλο και παρακαλούσε να τελειώσει αυτό το βάσανο. Πέθανε μετά από μία μεταμόσχευση την οποία δεν άντεξε ο οργανισμός της.
Προχθές πέθανε και η γιαγιά του φίλου μου στη Γαλλία. Είχε alzheimer και τα τελευταία 5 χρόνια ήταν σε πλήρη μηχανική υποστήριξη.
Δεν ξέρω εάν πρέπει να θέσω το ερώτημα σε αυτό το θέμα του ιστολογίου, αλλά μου αναδύθηκε τώρα οπότε και το θέτω: εσείς, εάν σας το ζητούσαν συγγενείς σας που βρίσκονταν σε παρόμοιες καταστάσεις, θα ήσασταν σύμφωνοι να γίνει ευθανασία προκειμένου να αποφευχθεί ο αργός θάνατος; Δεν ξέρω τι να απαντήσω γι’αυτό και ζητάω γνώμες.