Ετικέτα: Pinker

Η τρέχουσα κοινωνική αντίληψη -όχι μόνο σήμερα, αλλά σε κάθε εποχή- είναι ότι ζούμε σε μια εποχή βίας, ανομίας, ηθικής κατάπτωσης και εξαθλίωσης. Οι άνθρωποι χάνουν την ανθρωπιά τους, δεν σκέφτονται τον συνάνθρωπο, παντού βία, πόλεμοι, ανασφάλεια, φόβος. “Οι παππούδες μας κοιμούνταν με ξεκλείδωτες πόρτες”. “Σήμερα φοβάσαι να βγεις από το σπίτι σου”. “Πώς να αφήσεις μόνα τα παιδιά σου;”. Κι όμως, από μια έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, αν μια οικογένεια επιδιώκει την απαγωγή του παιδιού της, τότε θα πρέπει να το αφήνει να κάνει μόνο του τη διαδρομή σπίτι-σχολείο και πίσω, κάθε μέρα (365 ημέρες το χρόνο) για 750.000 χρόνια!

Παρά λοιπόν την κοινή κοινωνική πεποίθηση και την τρομολαγνεία των ΜΜΕ, η βία μειώνεται. Δύσκολο να το πιστέψουμε. Αλλά ο Steven Pinker σε αυτή την τεράστια εργασία, με δεδομένα από πολλές επιστήμες (νευρολογία, ψυχολογία, οικονομία, ιστορία, κ.ά.) δίνει την ιδέα: ο άνθρωπος γίνεται πιο ειρηνικός με το πέρασμα του χρόνου. Με κοντά 1.000 αναφορές σε επιστημονικές εργασίες, ο Pinker έχει γράψει ένα καταπληκτικό βιβλίο, που ακόμα και ο πιο δύσπιστος τουλάχιστον θα προβληματιστεί.

Σε δέκα ογκωδέστατα κεφάλαια, ο συγγραφέας παραθέτει δεδομένα για την εξέλιξη της βίας στη διάρκεια της ιστορίας. Και βέβαια φαίνεται ξεκάθαρα πως ο 20ος αιώνας δεν ήταν ο πιο βίαιος, παρά τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Οι πιθανότερες εξηγήσεις που δίνονται για αυτή την ροπή προς την ειρήνη και τη συνεργασία των λαών, αλλά και των ατόμων, είναι: η κρατική οργάνωση, το εμπόριο, η εξίσωση των δικαιωμάτων της γυναίκας, η συμπόνια και η λογική.

Είναι η μοίρα του ανθρώπου να ζει ειρηνικά; Είναι το περιβάλλον που τον οδηγεί εκεί; Ό,τι κι αν συμβαίνει, όσο δύσκολο κι αν είναι να το δεχτούμε, ζούμε σε έναν κόσμο που γίνεται συνεχώς ασφαλέστερος και ειρηνικότερος.

The Better Angels of Our Nature
The decline of violence in history and its causes
Steven Pinker
Allen Lane 2011
Σελίδες 802

Συνέχεια ανάγνωσης

Ο Steven Pinker είναι γνωστός εξελικτικός γλωσσολόγος (evolutionary linguist). To The Stuff of Thought είναι το δεύτερο βιβλίο του που διαβάζω, ύστερα από το Γλωσσικό ένστικτο. Το βιβλίο είναι αυτό που λέει ο υπότιτλος: Language as a Window into Human Nature. O Pinker εξηγεί σε ένα περιεκτικό και πυκνογραμμένο κείμενο, με όρους κοινωνιολογικούς, ανθρωπολογικούς, ψυχολογικούς και κυρίως νευροφυσιολογικούς, πώς η γλώσσα αντικατοπτρίζει τον τρόπο σκέψης του ανθρώπου. Ή αντίθετα, πώς η σκέψη του ανθρώπου σε όλες της τις εκφάνσεις (λογική, συναίσθημα, διαπροσωπικές σχέσεις, θρησκευτική πίστη, σεξουαλικότητα, κ.λπ.) εκφράζονται μέσω της γλώσσας και την διαμορφώνουν.

Εκφράσεις όπως “to think is to grasp a metaphor” ή “a basic principle in linguistics is that the relation of a sound to a meaning is arbitrary” αποτελούν ανατρεπτικές ιδέες, τουλάχιστον για την ελληνική πραγματικότητα. Ίσως οι Έλληνες γλωσσολόγοι θα πρέπει να δουν την ελληνική γλώσσα μέσα από άλλη προοπτική. Να χρησιμοποιήσουν και λίγη νευροφυσιολογία και όχι μόνο «φιλολογία». Και ο συγγραφέας καταλήγει: “Language is not just a window into human nature but a fistula: an open wound through which our innards are exposed to an infectious world”.

Το βιβλίο είναι δομημένο σε κεφάλαια που χτίζουν το οικοδόμημα με τρόπο συνθετικό. Το υποκεφάλαιο “Oomph: thoughts about causality” του κεφαλαίου “Cleaving the air” είναι μια επιτομή της αιτιότητας και των πλανών που ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξυφαίνει γύρω της. Κάθε υποψήφιος διδάκτορας -ως υποψήφιος επιστήμονας- θα πρέπει να διαβάσει αυτό το υποκαιφάλαιο. Επίσης, εξαιρετικό είναι το κεφάλαιο “The seven words you can’t say on television”, στο οποίο ο συγγραφέας εξηγεί γιατί βρίζουμε, βλαστημούμε και καταριόμαστε. Και γιατί αυτή η πλευρά της συμπεριφοράς μας σχετίζεται κυρίως με το σεξ, τη θεότητα και τις ασθένειες.

Ένα υπέροχο βιβλίο, τεκμηριωμένο και συνεκτικό. Το προτείνω για προσεκτική ανάγνωση ανεπιφύλακτα.

The Stuff of Thought
Language as a Window into Human Nature
Steven Pinker
Penguin Books 2008

Συνέχεια ανάγνωσης

Ο Steven Pinker σε αυτή την επιτομή της σύγχρονης γλωσσολογίας παραθέτει αναλυτικά όλα τα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την έμφυτη φύση της γλώσσας. Ανατρέπει πολλά κατεστημένα «κλισέ», φωτίζει σκοτεινές πτυχές του αντικειμένου της επιστήμης της γλωσσολογίας και τοποθετεί τη γλώσσα στο γενικότερο πλαίσιο των γνωστικών επιστημών: στη μελέτη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Στο βιβλίο θα βρείτε γιατί υπάρχει μια ενιαία γλώσσα, τα νοησιακά, στα οποία σκέφτεται κάθε άνθρωπος. Πάνω εκεί χτίζεται η φυσική του γλώσσα και ακολουθεί ο γραπτός λόγος. Έτσι, λοιπόν, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί την ανωτερότητα οποιασδήποτε γλώσσας. Επίσης, θα εκπλαγείτε όταν μάθετε ότι ο μέσος Αμερικανός (του κολεγίου) γνωρίζει 60.000 λέξεις, ενώ ο Shakespeare, από τους συγγραφείς με το πλουσιότερο λεξιλόγιο, χρησιμοποιεί μόνο 15.000!

Το βιβλίο είναι γλαφυρό, αν και πιστεύω πως στο πρωτότυπο θα ήταν ακόμη καλύτερο -η μετάφραση μάλλον το αδικεί. Αν τελικά δεν πειστείτε ότι η γλώσσα είναι έμφυτη, τότε μάλλον δεν διαβάσατε προσεκτικά το βιβλίο.

Εκδόσεις: Κάτοπτρο

Συνέχεια ανάγνωσης