Ύπνος και όνειρα του Θανάση Ντινόπουλου
βαθμολογία: 5 από 5 αστέρια
Άλλη μία πραγματεία του Θανάση Ντινόπουλου για τον ύπνο και τα όνειρα. Μια εμπεριστατωμένη προσέγγιση, με κριτική ματιά, επιστημονική διήθηση, αλλά και αρκετά προσωπικά στοιχεία. Και βέβαια η εξελικτική εξήγηση των ονείρων είναι και πάλι απολαυστική.
Συνέχεια ανάγνωσης
Μικρή πραγματεία για το χιούμορ του Θανάση Ντινόπουλου
βαθμολογία: 4 από 5 αστέρια
Ένα ακόμη άριστο βιβλίο από τον Θανάση Ντινόπουλο. Χιούμορ, σάτιρα, κωμωδία, ανέκδοτα, γαργαλητά, φυσιολογικά και παθολογικά γέλια παρουσιάζονται με βάση τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα από τη μελέτη του εγκεφάλου. Το χιούμορ βοηθάει στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μας, αναπτύσσει και συσσφίγγει κοινωνικούς δεσμούς, “θεραπεύει” και βέβαια συμβάλλει στο να βρούμε ερωτικό σύντροφο και να αφήσουμε απογόνους. Το γέλιο είναι μεταδοτικό και το κύκλωμά του στον εγκέφαλο τόσο αναπάντεχα πρωτόγονο.
Συνέχεια ανάγνωσης
Νευροαισθητική ή γιατί οι άντρες προτιμούν τις ξανθές του Θανάση Ντινόπουλου
βαθμολογία: 5 από 5 αστέρια
Η “Νευροαισθητική” είναι ένα νέο σχετικά πεδίο των νευροεπιστημών που θεμελίωσε ο Semir Zeki. Σε αυτό το βιβλίο, ο Θανάσης Ντινόπουλος κάνει μια όμορφη (τι άλλο θα μπορούσε να είναι;) αναφορά στη νευροφυσιολογία (και παθολογία) της ομορφιάς, με απλή και κατανοητή από τον “ανειδίκευτο” αναγνώστη παρουσίαση της δομής και λειτουργίας το εγκεφάλου. Όλο το έργο εμφορείται από την ομορφιά της Εξέλιξης. Ο συγγραφέας απαντάει σε πολλά ερωτήματα και δίνει τη δική του άποψη για τη “χρησιμότητα” της ομορφιάς. Ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχω διαβάσει!
“The Truth is out there”, The Matrix
“Η ομορφιά είναι εκεί έξω”, Θανάσης Ντινόπουλος
…περιμένοντας έναν εγκέφαλο να την εκτιμήσει.
Συνέχεια ανάγνωσης
Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου – Αγάπη, δημιουργικότητα και αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίας του Semir Zeki
βαθμολογία: 4 από 5 αστέρια
Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Semir Zeki στο 16ο Διεπιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας για τις Νευροεπιστήμες, στη Θεσσαλονίκη το 2001. Είχε κάνει μια καταπληκτική παρουσίαση για το πώς αντιδρά ο εγκέφαλος μπροστά στα έργα τέχνης, συγκεκριμένα στους πίνακες ζωγραφικής. Μάλιστα, στο τέλος της παρουσίασής του πρόβαλε ένα μικρό video όπου πίνακες ζωγραφικής περνούσαν μπροστά από τα μάτια μας, ενώ σε μια γωνία φαινόταν η fMRI εθελοντών είχαν δει ακριβώς την ίδια σειρά πινάκων. “Αυτή τη στιγμή, έτσι αντιδρά ο εγκέφαλός μας καθώς κοιτάζουμε αυτούς τους πίνακες”, είπε και κατέβηκε από το pontium για να παρακολουθήσει μαζί μας το video -και να υποβάλλει και τον δικό του εγκέφαλο στις ίδιες συνθήκες με τους δικούς μας-, που συνοδευόταν από υποβλητική μουσική.
Σε αυτό το βιβλίο ο Zeki περιγράφει τις λειτουργίες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την τέχνη. Ειδικά μελετάει τον έρωτα και μάλιστα τον ανεκπλήρωτο έρωτα στη μουσική και τη λογοτεχνία. Όπως φαίνεται, ο έρωτας (ρομαντικός, μητρικός, θεϊκός) χρησιμοποιούν τα ίδια ή κοινά κυκλώματα του εγκεφάλου για να “πραγματωθούν” μέσα μας. Και όταν αυτή η “εσωτερική” πραγματικότητα δεν συναντά την “εξωτερική”, ο μόνος τρόπος να συμπέσουν είναι με την εκμηδένιση του ατόμου: με το θάνατο. Βέβαια, δεν με πολυπείθει για την εξελικτική αξία αυτού του φαινομένου. Ίσως είναι απλά ένα “παραπροϊόν” του υπερτροφικού ανθρώπινου εγκεφάλου, σαν τη νυχτοπεταλούδα που “αυτοκτονεί”, αφού περιστραφεί για ώρα γύρω από ένα γλόμπο, όπως λέει ο Richard Dawkins στο Η περί Θεού αυταπάτη.
Ένα πολύ όμορφο βιβλίο από έναν άνθρωπο που έχει μελετήσει βαθιά τον εγκέφαλο και καταλήγει να λέει πόσο λίγο τον γνωρίζει.
Συνέχεια ανάγνωσης
Ο Θανάσης Ντινόπουλος, καθηγητής της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, σε αυτό το βιβλίο κάνει κάτι -εκ πρώτης όψεως- αδύνατο: συνδέει τη νευροφυσιολογία με την τέχνη. Οι λειτουργία των νευρώνων, ένα απόλυτα μηχανιστικό φαινόμενο, «εξηγεί» μορφές τέχνης, τη δημιουργία τους, αλλά και την αντίληψή τους από τον θεατή. Ο ορθολογισμός της επιστημονικής έρευνας δίνει μια νέα διάσταση στην τέχνη: την κάνει κτήμα κάθε ανθρώπου. Και αυτή η απομυθοποίηση της τέχνης δεν της αφαιρεί τίποτα από τη μαγεία της. Όπως έχει γράψει και ο Richard Dawkins, «δεν χρειάζεται κάτω από κάθε νούφαρο να κρύβεται μια νεράιδα για να θαυμάσεις την ομορφιά μιας λίμνης!».
Το βιβλίο τελειώνει με τις παθήσεις του εγκεφάλου και πώς αυτές μπορούν να επηρεάσουν τον καλλιτέχνη. Αλήθεια ένας τυφλός άνθρωπος μπορεί να γίνει ζωγράφος;
Ολόκληρο το βιβλίο διατρέχεται από την αδήριτη δύναμη του Δαρβινισμού, που επιβεβαιώνει ξανά τη ρήση του Theodosius Dobzhansky ότι «τίποτα στη βιολογία δεν μπορεί να γίνει κατανοητό αν δεν ιδωθεί μέσα από τα μάτια της εξέλιξης».
Από τεχνική άποψη, το βιβλίο είναι πολύ καλό, αν και η αναπαραγωγή κάποιων φωτογραφιών έχει γίνει με χαμηλή ανάλυση και τα μεγάλα pixel χτυπάνε άσχημα στο μάτι (ή μήπως πρέπει να πω στον δικό μου οπτικό φλοιό;).
Εγκέφαλος & Τέχνη
Θανάσης Ντινόπουλος
Εκδόσεις Παρισιάνου 2008
Στο «Φαντάσματα στον εγκέφαλο – Ερευνώντας τα μυστήρια του νου» οι V. S. Ramachandran και Sandra Blakeslee παρουσιάζουν κλινικά περιστατικά νευρολογικών/ψυχιατρικών διαταραχών και αναλύουν τα συμπτώματα με βάση συγκεκριμένες αλλοιώσεις του εγκεφάλου. Τα περιστατικά και τα σύνδρομα περιγράφονται με τέτοιο τρόπο που μπορεί οποιοσδήποτε να τα διαβάσει και να απολαύσει με μεγάλη ευκολία. Το ταξίδι στον εγκέφαλο, το πιο μυστηριώδες δημιούργημα στο γνωστό σύμπαν, είναι συναρπαστικό και αναπάντεχο: σε κάθε στάση ένα συγκλονιστικό μυστικό αποκαλύπτεται και μάς προσγειώνει ανώμαλα. Είμαστε, αλήθεια, κύριοι του εαυτού μας; Τι είναι ο εαυτός μας; Ελέγχουμε τη βούλησή μας; Τι είναι τα «ζόμπι» στο εγκέφαλό μας; Είναι πραγματικός ο κόσμος που αντιλαμβανόμαστε; Μήπως ζούμε σε ένα κατασκεύασμα του εγκεφάλου μας, σε μια ψευδαίσθηση; Τι είναι η συνείδηση; Μπορεί ένας άνθρωπος να πεθάνει από τα γέλια; Μπορούν οι άντρες να έχουν ψευδοκύηση; Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να μην αναγνωρίζει το σώμα του;
Το «Φαντάσματα στον εγκέφαλο» είναι μια θαυμάσια περιπέτεια στον ανεξερεύνητο ακόμη κόσμο του εγκεφάλου. Είναι ένας ύμνος στις νευροεπιστήμες. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι ο Ramachandran, ένας γεννημένος Ινδός και γαλουχημένος με την ανατολική φιλοσοφία και ιατρική, βάζει τα πράγματα στη σωστή βάση: είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν κρυμμένες αλήθειες στις ανατολικές φιλοσοφίες, ωστόσο αν αυτές δεν υποστούν τη βάσανο της δυτικής επιστημονικής σκέψης και μεθοδολογίας, δεν αποκτούν κύρος και ισχύ.
Απόδοση στα ελληνικά: Θανάσης Ντινόπουλος, Μαρία Λάτσαρη
Επιστημονική επιμέλεια: Θανάσης Ντινόπουλος
Εκδόσεις: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ο Θανάσης Ντινόπουλος ήταν ο πρώτος καθηγητής που γνώρισα ως φοιτητής στο πρώτο έτος της Κτηνιατρικής Σχολής -πριν από είκοσι χρόνια! Ήμουν στην ομάδα του στα εργαστήρια ανατομικής. Μαζί του είχα την πρώτη-πρώτη επαφή με την Κτηνιατρική επιστήμη. Τότε πίστευα πως η ανατομική ήταν ένα απαραίτητο, αλλά ανιαρό μάθημα, που απαιτούσε παπαγαλία. Σήμερα γνωρίζω ότι δομή και λειτουργία είναι αλληλένδετες ιδιότητες της ζωντανής ύλης.
Τον περασμένο χειμώνα βρέθηκα στον «Ιανό« στην Πλατεία Αριστοτέλους, όπου ο Θανάσης Ντινόπουλος παρουσίασε το βιβλίο του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο – Μια νευροβιολογική ανάγνωση». Όπως λέει και ο τίτλος, πρόκειται για μια «ανάγνωση» του σπουδαίου έργου του Marcel Proust «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», με τη ματιά ενός νευροεπιστήμονα. Ο συγγραφέας διαβάζει το τεράστιο αυτό έργο (επτά τόμοι, πάνω από 3.000 σελίδες) και σχολιάζει πολλά χωρία, αναλύοντας και εξηγώντας τη λογοτεχνική αφήγηση του Proust με δεδομένα από τη σύγχρονη νευροβιολογική έρευνα. Σε πολλές περιπτώσεις είναι σαν ο Proust να ήξερε (στην πραγματικότητα μάλλον υποψιαζόταν ή διαισθανόταν) αρκετές από τις λειτουργικές διεργασίες που συμβαίνουν στον εγκέφαλο. Ο Proust (και ο Ντινόπουλος) καταπιάνεται με τη συνείδηση, το Εγώ, τον έρωτα, τις αισθήσεις και κυρίως με τη μνήμη.
Το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο – Μια νευροβιολογική ανάγνωση» είναι ένα ιδιαίτερο βιβλίο. Κάθε έργο εντυπωσιάζει κυρίως για τη σύλληψή του. Πώς μπορεί να γεννηθεί, να μεγαλώσει και να καρπίσει το σπέρμα μιας ιδέας; Πώς ξεπετάγεται από το πουθενά μια ιδέα, μάς ταλαιπωρεί για καιρό, μάς παιδεύει, εδραιώνεται στα κυκλώματα του εγκεφάλου μας, μέχρι τελικά να πάρει μορφή με μελάνι και χαρτί και τότε μόνο να μάς αφήσει στην ησυχία μας, αποκαμωμένους, αλλά ευτυχείς; Και για τον Ντινόπουλο κάπως έτσι θα ήταν αυτό το βιβλίο: ένας δύσκολος τοκετός.
Εκδόσεις: Παρισιάνου
Σημείωση: Το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Proust προτείνει ο Νίκος Δήμου στο ιστολόγιό του μέσα στα τριάντα βιβλία που ο κάθε καλλιεργημένος άνθρωπος θα έπρεπε να έχει διαβάσει – όχι μόνο επειδή είναι τα καλύτερα, αλλά επειδή είχαν μεγάλη επιρροή και καθόρισαν την πορεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Δεν έχω διαβάσει το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». Βρήκα όμως ένα λογοπαίγνιο στο διαδίκτυο: είναι χαμένος χρόνος να διαβάσεις τον «χαμένο χρόνο».
Συνέχεια ανάγνωσης