Σε αυτό το βιβλίο με τον παράξενο τίτλο -τι σχέση μπορεί να έχει ένας συγγραφέας με ένα καλαμάρι;- η Maryanne Wolf περιγράφει με τρόπο σαφή και ανάγλυφο την ιστορία του γραπτού λόγου και τις έως σήμερα έρευνες των νευροεπιστημών σχετικά με τα κυκλώματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γραφή και -κυρίως- την ανάγνωση. Επίσης, με απόλυτα επιστημονικό τρόπο εξηγεί γιατί οι άνθρωποι με δυσλεξία -παρά την αντίθετη κυρίαρχη αντίληψη της κοινωνίας μας- δεν υστερούν σε τίποτα διανοητικά σε σχέση με τους υπόλοιπους ανθρώπους, ίσως δε να είναι και περισσότερο χαρισματικοί.
Η ομιλία είναι έμφυτη και κωδικοποιείται από συγκεκριμένα γονίδια. Αντίθετα, ο ανάγνωση δεν χρειάζεται κάποια ειδική δομή του εγκεφάλου. Οι ήδη υπάρχουσες δομές του μπορούν να «ανακυκλωθούν» ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες της ανάγνωσης. Έτσι, ο εγκέφαλος τροποποιείται από το κείμενο (καθώς η λειτουργική ανασυγκρότηση του εγκεφάλου απαιτεί και προκαλεί νέες συνάψεις), με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται σε νέα διανοητικά επίπεδα. Τελικά, και ο εγκέφαλος τροποποιεί το κείμενο, αφού τα συναισθήματα, οι σκέψεις και η φαντασία που αυτό προκαλεί, οδηγεί τον εγκέφαλο σε νέους κόσμους, νέες αντιλήψεις, νέα συνείδηση -ατομική και συλλογική. Έτσι, το κείμενο ερμηνεύεται και ανάγεται σε μία νέα πραγματικότητα κάθε φορά που αναγιγνώσκεται.
Το Proust and the squid είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης, αν και συγκριτικά με παρόμοια του είδους του χάνει ελαφρώς σε γλαφυρότητα. Οι μη σχετικοί αναγνώστες θα το βρουν αρκετά τεχνικό. Ωστόσο, αξίζει να διαβαστεί. Επίσης, οι ανησυχίες που εκφράζει η συγγραφέας για το εξελικτικό μέλλον της ανάγνωσης, ειδικά στην εποχή του internet που κυριαρχείται από την εικόνα και την εύκολη πληροφορία είναι μάλλον παρατραβηγμένες. Τα επιχειρήματά της για τον κίνδυνο διανοητικής έκπτωσης των νέων που αρκούνται στην εύκολη και ρηχή ανάγνωση, για την υφαρπαγή τής εύκολης και αμφιβόλου αξίας πληροφορίας δεν πείθουν.
Αλήθεια, τι μεταβολές θα προκαλούσε αυτό το βιβλίο σε εγκεφάλους διαφορετικών ανθρώπων, ανάλογα με το βαθμό εξοικείωσής τους με το αντικείμενο;
Proust and the squid. The story and science of the reading brain.
Maryanne Wolf
Icon Books UK 2008
Μια απάντηση στο “Proust and the squid”