Μικρή πραγματεία για το χιούμορ

isavasΧωρίς σχόλια

Μικρή πραγματεία για το χιούμορΜικρή πραγματεία για το χιούμορ του Θανάση Ντινόπουλου

βαθμολογία: 4 από 5 αστέρια

Ένα ακόμη άριστο βιβλίο από τον Θανάση Ντινόπουλο. Χιούμορ, σάτιρα, κωμωδία, ανέκδοτα, γαργαλητά, φυσιολογικά και παθολογικά γέλια παρουσιάζονται με βάση τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα από τη μελέτη του εγκεφάλου. Το χιούμορ βοηθάει στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μας, αναπτύσσει και συσσφίγγει κοινωνικούς δεσμούς, “θεραπεύει” και βέβαια συμβάλλει στο να βρούμε ερωτικό σύντροφο και να αφήσουμε απογόνους. Το γέλιο είναι μεταδοτικό και το κύκλωμά του στον εγκέφαλο τόσο αναπάντεχα πρωτόγονο.

Goodreads

Συνέχεια ανάγνωσης

“Πόλεμος και ειρήνη” σε 20 min;

isavasΧωρίς σχόλια

Ένα άρθρο που εξηγεί πολύ απλά γιατί οι μέθοδοι γρήγορης ανάγνωσης δεν δουλεύουν. Η ανάγνωση δεν είναι μόνο το διάβασμα των λέξεων, αλλά η κατανόηση του κειμένου. Και φαίνεται πως ο εγκέφαλος έχει περιορισμένη ταχύτητα σύνθεσης των εννοιών.

“Don’t be fooled by courses or digital technologies that promise otherwise.”

Πηγή: Sorry, You Can’t Speed Read – The New York Times

Συνέχεια ανάγνωσης

Χωροχρονικά κύτταρα

isavasΧωρίς σχόλια

Φαίνεται πως τα ίδια εγκεφαλικά κύτταρα που αντιλαμβάνονται το χώρο, είναι υπεύθυνα και για την αντίληψη του χρόνου. Μήπως ο τετραδιάστατος κόσμος που ζούμε είναι αποτυπωμένος στον εγκέφαλό μας;

The same brain cells that track location in space appear to also count beats in time. The research suggests that our thoughts may take place on a mental space-time canvas.

Source: New Clues to How the Brain Maps Time | Quanta Magazine

Συνέχεια ανάγνωσης

Πώς ένα βιβλίο μπορεί να σου αλλάξει τα μυαλά!

isavasΧωρίς σχόλια

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ανθρώπων που ισχυρίζονται ότι ένα βιβλίο άλλαξε τη ζωή τους ή τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο ή πλούτισε το συναισθηματικό κόσμο τους κ.λπ. Αυτές τις προσωπικές εμπειρίες (έχω κι εγώ αρκετές τέτοιες) έρχονται τώρα επιστημονικές έρευνες να τις τεκμηριώσουν.

Σε μια πρόσφατη έρευνα αποδεικνύεται ότι το διάβασμα ενός βιβλίου μπορεί να επηρεάσει τη μακροχρόνια συνδεσιμότητα στη σωματοαισθητική περιοχή του φλοιού του εγκεφάλου. Δεκαεννέα εθελοντές διάβασαν ένα βιβλίο (όλοι το ίδιο) μέσα σε εννέα ημέρες και κάθε μέρα μετά το διάβασμα τους σκανάριζαν τον εγκέφαλο (fMRI). Όπως φάνηκε, η συνδεσιμότητα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου αυξήθηκε σημαντικά, δηλαδή ο εγκέφαλος δημιούργησε νέες (και ίσως μόνιμες) συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων του. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο αναγνώστης μπαίνει στο πετσί του ρόλου του πρωταγωνιστή και συμμετέχει στην ιστορία. Έτσι, ζει κατά μία έννοια τη ζωή του πρωταγωνιστή.

Πρόκειται για μία θεωρία που έχουν διατυπώσει πολλοί ερευνητές. Η Maryanne Wolf στο Proust and the squid λέει ότι ένα βιβλίο μπορεί να αλλάξει τον εγκέφαλο του αναγνώστη. Αλλά και ο Stephen Pinker στο The Better Angels of Our Nature λέει ότι τα βιβλία συνέβαλαν κατά πολύ μεγάλο ποσοστό στον εκπολιτισμό του ανθρώπου και στη μείωση της βίας.

Ενδιαφέρον θα είχε η μελέτη της επίδρασης των βιβλίων και σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, εκτός φλοιού, π.χ. στο δικτυωτό σχηματισμό.

Berns Gregory S., Blaine Kristina, Prietula Michael J., and Pye Brandon E. Brain Connectivity. 2013, 3(6): 590-600. doi:10.1089/brain.2013.0166.

Συνέχεια ανάγνωσης

Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου

isavasΧωρίς σχόλια

Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου - Αγάπη, δημιουργικότητα και αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίαςΤο μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου – Αγάπη, δημιουργικότητα και αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίας του Semir Zeki

βαθμολογία: 4 από 5 αστέρια

Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Semir Zeki στο 16ο Διεπιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας για τις Νευροεπιστήμες, στη Θεσσαλονίκη το 2001. Είχε κάνει μια καταπληκτική παρουσίαση για το πώς αντιδρά ο εγκέφαλος μπροστά στα έργα τέχνης, συγκεκριμένα στους πίνακες ζωγραφικής. Μάλιστα, στο τέλος της παρουσίασής του πρόβαλε ένα μικρό video όπου πίνακες ζωγραφικής περνούσαν μπροστά από τα μάτια μας, ενώ σε μια γωνία φαινόταν η fMRI εθελοντών είχαν δει ακριβώς την ίδια σειρά πινάκων. “Αυτή τη στιγμή, έτσι αντιδρά ο εγκέφαλός μας καθώς κοιτάζουμε αυτούς τους πίνακες”, είπε και κατέβηκε από το pontium για να παρακολουθήσει μαζί μας το video -και να υποβάλλει και τον δικό του εγκέφαλο στις ίδιες συνθήκες με τους δικούς μας-, που συνοδευόταν από υποβλητική μουσική.

Σε αυτό το βιβλίο ο Zeki περιγράφει τις λειτουργίες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την τέχνη. Ειδικά μελετάει τον έρωτα και μάλιστα τον ανεκπλήρωτο έρωτα στη μουσική και τη λογοτεχνία. Όπως φαίνεται, ο έρωτας (ρομαντικός, μητρικός, θεϊκός) χρησιμοποιούν τα ίδια ή κοινά κυκλώματα του εγκεφάλου για να “πραγματωθούν” μέσα μας. Και όταν αυτή η “εσωτερική” πραγματικότητα δεν συναντά την “εξωτερική”, ο μόνος τρόπος να συμπέσουν είναι με την εκμηδένιση του ατόμου: με το θάνατο. Βέβαια, δεν με πολυπείθει για την εξελικτική αξία αυτού του φαινομένου. Ίσως είναι απλά ένα “παραπροϊόν” του υπερτροφικού ανθρώπινου εγκεφάλου, σαν τη νυχτοπεταλούδα που “αυτοκτονεί”, αφού περιστραφεί για ώρα γύρω από ένα γλόμπο, όπως λέει ο Richard Dawkins στο Η περί Θεού αυταπάτη.

Ένα πολύ όμορφο βιβλίο από έναν άνθρωπο που έχει μελετήσει βαθιά τον εγκέφαλο και καταλήγει να λέει πόσο λίγο τον γνωρίζει.

Goodreads

Συνέχεια ανάγνωσης

Νευροπαρασιτολογία

isavasΧωρίς σχόλια

Στο τελευταίο τεύχος (January 2013; 216) του επιστημονικού περιοδικού Journal of Experimental Biology δημοσιεύεται μια εξαιρετική σειρά άρθρων με το γενικό τίτλο “Neural parasitology – how parasites manipulate host behaviour”. Πρόκειται για πολύ ενδιαφέροντα άρθρα σχετικά με το πώς οι παρασιτικοί οργανισμοί ελέγχουν τη συμπεριφορά των ξενιστών τους προς όφελός τους. Όλη η σειρά έχει άρωμα Richard Dawkins και της θεωρίας του περί extended phenotype. Όπως γράφει ο Editor του περιοδικού Michael Dickinson, “Neuroparasitology is a science where science meets science fiction”. Και συνεχίζει: “There is something horrifying and wondrous about a tiny ‘implant’ being able to control such a large animal machine”. Το ευχάριστο είναι ότι όλα τα άρθρα διατίθενται ελεύθερα.

Συνέχεια ανάγνωσης

Το σύμπαν των εγκεφάλων

isavasΧωρίς σχόλια

Το σύμπαν των εγκεφάλων είναι μια συλλογή κειμένων των δύο Ελλήνων νευροεπιστημόνων, του Γιώργου Χ. Παπαδόπουλου και του Ηλία Δ. Κούβελα. Ο Γ. Παπαδόπουλος, καθηγητής μου στο πρώτο έτος της Κτηνιατρικής Σχολής και σπουδαίος επιστήμονας, έχει γράψει τα περισσότερα κείμενα του βιβλίου.

Τα θέματα που αναλύουν οι συγγραφείς είναι σύγχρονοι προβληματισμοί της επιστημονικής έρευνας, θέσεις, αντιθέσεις, θεωρίες και αλήθειες που ενδιαφέρουν άμεσα τον πολίτη. Άλλωστε ολόκληρο το βιβλίο διακατέχεται από μια διάχυτη ανάγκη σύνδεσης της νευροβιολογικής έρευνας με τη σύγχρονη κοινωνία. Τα κείμενα που ξεχωρίζουν, τόσο για το περιεχόμενό τους, όσο και για την λογοτεχνική τους αξία (άλλωστε ο Richard Dawkins έχει αφιερώσει ολόκληρο βιβλίο για να αναδείξει πώς ο σύγχρονος επιστημονικός λόγος δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τη λογοτεχνία – λογοτεχνία και τεχνολογία σχηματίζονται από τις ίδιες λέξεις, τα ίδια δομικά στοιχεία, όπως θα έλεγε ο Νίκος Δήμου) είναι:

  • νευροηθική
  • (νευρο)επιστήμη και θρησκεία
  • μύθος και πραγματικότητα στις «Βάκχες» του Ευριπίδη
  • ελεύθερη βούληση – απελεύθερη ύλη

Από «βιβλιοτεχνική» άποψη πρόκειται για μια αξιόλογη παραγωγή, με καλό δέσιμο και όμορφη γραμματοσειρά. Ωστόσο, κάποια λάθη (από έλλειψη τόνων, ιδιαίτερα στα κεφαλαία αρχικά προτάσεων, έως ακόμα και άρθρων) δείχνει την πλημμελή διόρθωση των κειμένων από τον εκδοτικό οίκο. (Κάτι που διαπιστώνω συχνά στις ελληνικές παραγωγές βιβλίων.)

Στην παρουσίαση του βιβλίου από τους συγγραφείς, στις 27 Μαΐου 2012, στο πλαίσιο της 9ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ήταν εντυπωσιακή η συμμετοχή του κόσμου. Πολλοί κάθονταν ακόμη και όρθιοι για να ακούσουν τους συγγραφείς. Η μία ώρα που διέθεσαν οι διοργανωτές βέβαια δεν έφτασε ούτε για στοιχειώδεις ερωτήσεις. Ακόμα πιο εντυπωσιακό όμως είναι ότι μέσα σε αυτό τον κόσμο βρίσκονταν μόνο πέντε (5) από το σύνολο των μελών ΔΕΠ της Κτηνιατρικής Σχολής.

Το σύμπαν των εγκεφάλων
Ο κόσμος με τα μάτια της νευροεπιστήμης
Γιώργος Χ. Παπαδόπουλος – Ηλίας Δ. Κούβελας
University Studio Press 2011

Συνέχεια ανάγνωσης

Καθρέφτη καθρεφτάκι μου!

isavasΧωρίς σχόλια
“…While lower mirror neuron activity has been reported in autism, the present research showed that mirror neuron activity is elevated among patients with schizophrenia and active psychosis…”

Οι mirror neurons (θα προσπαθήσω να μεταφράσω νευρώνες-καθρέφτες) ήταν μια μεγάλη ανακάλυψη για τις νευροεπιστήμες. Παρατηρήθηκαν πρώτη φορά σε πιθήκους και αργότερα βρέθηκαν και στον άνθρωπο. Πρόκειται για νευρώνες στη σωματοκινητική περιοχή του φλοιού του εγκεφάλου, οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν θέλουμε να κάνουμε κάποια κίνηση, αλλά (κι εδώ είναι το εντυπωσιακό) ενεργοποιούνται, σε χαμηλότερο βαθμό, όταν βλέπουμε κάποιον άλλον να κάνει την ίδια κίνηση που ελέγχουν αυτοί οι νευρώνες. Είναι σαν να «καθρεφτίζεται» η κίνηση που βλέπουμε να κάνει κάποιος άλλος σε αυτούς τους νευρώνες (έτσι πήραν και το όνομά τους).

Χαμηλή λειτουργία αυτών των νευρώνων είχε παρατηρηθεί σε σχιζοφρενείς και αυτιστικούς ασθενείς. Έτσι, τέτοιοι ασθενείς αδυνατούν να «διαβάσουν» τον εγκέφαλο των άλλων, να μπουν στη θέση του και να «συμπάσχουν». Ωστόσο, μία νέα έρευνα δημοσιεύτηκε στο Psychiatry Research: Neuroimaging. Οι ερευνητές βρήκαν ότι σε σχιζοφρενείς αυτοί οι νευρώνες υπερλειτουργούν, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την μέχρι τώρα ισχύουσα θεωρία.

Laurie M. McCormick, Michael C. Brumm, Janelle N. Beadle, Sergio Paradiso, Thoru Yamada, Nancy Andreasen, Mirror neuron function, psychosis, and empathy in schizophrenia, Psychiatry Research: Neuroimaging, Available online 16 April 2012, ISSN 0925-4927, 10.1016/j.pscychresns.2012.01.004.

Συνέχεια ανάγνωσης

Νόμος και ελεύθερη βούληση

isavasΧωρίς σχόλια

Η ντετερμινιστική προσέγγιση του προβλήματος της ελεύθερης βούλησης δεν είναι μόνο φιλοσοφικό αντικείμενο συζήτησης, αλλά έχει και άλλες κοινωνικές διαστάσεις. Μία από αυτές είναι η στάση του Νόμου και της Δικαιοσύνης απέναντι σε αυτό το πρόβλημα. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζεται σφαιρικά και εξαντλητικά το θέμα της επίδρασης των ανακαλύψεων των νευροεπιστημών στο Νομικό Σύστημα. Ένα πολύ κατατοπιστικό άρθρο, αν και λίγο παλιό.

Greene J, Cohen J. For the law, neuroscience changes nothing and everything. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2004 November 29; 359(1451): 1775–1785. doi: 10.1098/rstb.2004.1546

Συνέχεια ανάγνωσης

Συναισθησία

isavasΧωρίς σχόλια

Ο V. Ramachandran μελετάει τον εγκέφαλο και γράφει για το πλατύ κοινό βιβλία για τη λειτουργία του. Σε αυτό το άρθρο περιγράφει γιατί η συναισθησία, κατά την οποία ένα ερέθισμα προκαλεί (και) διαφορετική αίσθηση απ΄ ό,τι συνήθως -μια κατάσταση όχι σπάνια-, έχει καταφέρει να επιβιώσει ως ιδιότητα του ανθρώπινου είδους. Με άλλα λόγια, τι εξυπηρετεί η ύπαρξή της και πώς τα γονίδια που την κωδικοποιούν έχουν επιβιώσει τόσες χιλιάδες χρόνια.

Brang D, Ramachandran VS (2011) Survival of the Synesthesia Gene: Why Do People Hear Colors and Taste Words? PLoS Biol 9(11): e1001205.
doi:10.1371/journal.pbio.1001205

Συνέχεια ανάγνωσης