Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου – Αγάπη, δημιουργικότητα και αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίας του Semir Zeki
βαθμολογία: 4 από 5 αστέρια
Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Semir Zeki στο 16ο Διεπιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας για τις Νευροεπιστήμες, στη Θεσσαλονίκη το 2001. Είχε κάνει μια καταπληκτική παρουσίαση για το πώς αντιδρά ο εγκέφαλος μπροστά στα έργα τέχνης, συγκεκριμένα στους πίνακες ζωγραφικής. Μάλιστα, στο τέλος της παρουσίασής του πρόβαλε ένα μικρό video όπου πίνακες ζωγραφικής περνούσαν μπροστά από τα μάτια μας, ενώ σε μια γωνία φαινόταν η fMRI εθελοντών είχαν δει ακριβώς την ίδια σειρά πινάκων. “Αυτή τη στιγμή, έτσι αντιδρά ο εγκέφαλός μας καθώς κοιτάζουμε αυτούς τους πίνακες”, είπε και κατέβηκε από το pontium για να παρακολουθήσει μαζί μας το video -και να υποβάλλει και τον δικό του εγκέφαλο στις ίδιες συνθήκες με τους δικούς μας-, που συνοδευόταν από υποβλητική μουσική.
Σε αυτό το βιβλίο ο Zeki περιγράφει τις λειτουργίες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την τέχνη. Ειδικά μελετάει τον έρωτα και μάλιστα τον ανεκπλήρωτο έρωτα στη μουσική και τη λογοτεχνία. Όπως φαίνεται, ο έρωτας (ρομαντικός, μητρικός, θεϊκός) χρησιμοποιούν τα ίδια ή κοινά κυκλώματα του εγκεφάλου για να “πραγματωθούν” μέσα μας. Και όταν αυτή η “εσωτερική” πραγματικότητα δεν συναντά την “εξωτερική”, ο μόνος τρόπος να συμπέσουν είναι με την εκμηδένιση του ατόμου: με το θάνατο. Βέβαια, δεν με πολυπείθει για την εξελικτική αξία αυτού του φαινομένου. Ίσως είναι απλά ένα “παραπροϊόν” του υπερτροφικού ανθρώπινου εγκεφάλου, σαν τη νυχτοπεταλούδα που “αυτοκτονεί”, αφού περιστραφεί για ώρα γύρω από ένα γλόμπο, όπως λέει ο Richard Dawkins στο Η περί Θεού αυταπάτη.
Ένα πολύ όμορφο βιβλίο από έναν άνθρωπο που έχει μελετήσει βαθιά τον εγκέφαλο και καταλήγει να λέει πόσο λίγο τον γνωρίζει.