Κυκλοφόρησε αισίως το 13ο τεύχος του διμηνιαίου περιοδικού «Κρητικό πανόραμα». Τα τελευταία δύο χρόνια μάς ταξιδεύει στις ομορφιές της κρητικής γης, μας μαθαίνει μυστικά της κρητικής παράδοσης, μας αποκαλύπτει ξεχασμένες πτυχές της κρητικής ιστορίας. Τα θέματα πολλά και πλούσια: παράδοση, αρχαιολογία, ιστορία, γλωσσολογία, σπηλαιολογία, ζωγραφική, βοτανολογία και πολλά άλλα. Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τα κείμενα είναι αρκετά καλές. Γενικά είναι ένα καλαίσθητο περιοδικό, αξιοπρεπές, προσεγμένο και ευχάριστο στο διάβασμα. Βέβαια δεν λείπουν και στοιχεία υπερβολής. Είναι γνωστό ότι όταν ρώτησαν έναν Κρητικό τι θα πει σωβινιστής απάντησε: «Σωβινιστής είναι αυτός που πιστεύει ότι η πατρίδα του είναι ομορφότερη από την Κρήτη!».
Στο τελευταίο τεύχος διαβάζω «Φλυαρία όχι, πολύνοια ναι» στη στήλη «Ετυμολογικά» του Νίκου Γ. Κοντοσόπουλου, δ.Φ. Πρ. Δ/ντη του κέντρου μελέτης των Νεοελληνικών Διαλέκτων της Ακαδημίας Αθηνών. Σχολιάζει τα αποτελέσματα μίας έρευνας για τη γλωσσική πενία των Νεοελλήνων και ειδικά αυτά που αναφέρονται στους Κρητικούς ως τους πιο φλύαρους Έλληνες. Αφού τονίσει ότι κάθε δημοσκόπηση εμπεριέχει ποσοστό λάθους, συνεχίζει: «Η προσωπική μου πείρα από την υπερεξηκονταετή αναστροφή μου με Κρητικούς και των δύο φύλων, εντός και εκτός Μεγαλονήσου, δεν συνηγορεί υπέρ της απόψεως ότι οι Κρήτες μιλούν πολύ…». Καταρχάς, αν και δεν γνωρίζω τα στοιχεία της έρευνας, μάλλον δεν πρόκειται για δημοσκόπηση, για καταγραφή δηλαδή της κοινής γνώμης. Επίσης, ο συντάκτης του άρθρου φέρνει ως αντεπιχείρημα στα αποτελέσματα της έρευνας την «προσωπική του πείρα». Όσο λάθος κι αν περιέχει μια έρευνα είναι πιο αξιόπιστη από κάθε προσωπική γνώμη.
Μια καταπληκτική στήλη στο περιοδικό είναι το «Γράμμα από τα Καπετανιανά» του Γιώργη Γρ. Σταματάκη. Στο τελευταίο τεύχος γράφει για το χοίρο και τη σημασία του στη ζωή του Κρητικού:
Πάντως Χριστούγεννα χωρίς χοίρο δεν ενογούντονε στο χωριό μας. Αυτός ήτονε που ήκανε τους Χρισθιανούς να ξεχωρίζουνε. Ίδια από την εποχή τω Τουρκώ –που αυτοί δε τρώνε τέθοιο έχνος- όποιος δεν ενέτασε χοίρο τον αποκαλούσανε Τουρκαλά και ας ήτονε και «μυρωμένος βαφτισμένος του Θεού παραδομένος».
Ποιος σταυρός και μεταλάβωση! Ο χοίρος ήτονε το ιερό σημάδι τω Χρισθιανώ, και αυτό το κατέχανε καλά οι Τούρκοι.