Ύστερα από πολύ καιρό ξανά στο blog. Απουσίασα πολύ. Έλλειψη χρόνου, αλλά κυρίως έλλειψη έμπνευσης. Θα ξεκινήσω το γράψιμο το 2009 με ένα αίσθημα απαισιοδοξίας. Άλλωστε, δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς στη σημερινή συγκυρία που να ξεκινάει αισιόδοξα αυτή τη χρονιά: οικονομική κρίση, πόλεμος στη Μέση Ανατολή… Αλλά ας αρχίσω από το δικά μας, από το σπίτι μας.
Ποτέ δεν μού άρεσε η Θεσσαλονίκη ως πόλη όπου θα μπορούσα να ζήσω, να εργαστώ, να κάνω οικογένεια και να μεγαλώσω τα παιδιά μου. Όμως, συνήθως στη ζωή τα πράγματα μάς έρχονται αντίθετα απ’ ό,τι υπολογίζουμε. Έτσι κι εμένα οι συνθήκες με έφεραν να εγκατασταθώ σε αυτή την πόλη. Και έκλεισα ήδη είκοσι χρόνια!
Καταρχάς, θέλω να διευκρινίσω ότι δεν είμαι από τους ανθρώπους που γκρινιάζουν με όλους και με όλα. Ίσα-ίσα, είμαι αισιόδοξος, πιστεύω στον Άνθρωπο και στον ανθρώπινο Νου. Πιστεύω ότι η ανθρωπότητα βαδίζει πάντα μπροστά. Μερικές φορές πιο αργά, μερικές φορές γρηγορότερα, αλλά πάντοτε μπροστά. Ίσως κάποιες φορές κάνει βήματα «σημειωτόν», αλλά σε κάθε περίπτωση κοιτάζει μπροστά. Υπάρχουν βέβαια μεμονωμένες περιπτώσεις οπισθοδρόμησης, αλλά ο «μέσος όρος» βαδίζει μπροστά. Δεν μπορώ να συγκρίνω την Ελλάδα του σήμερα με αυτήν πριν από μία δεκαετία ή εικοσαετία. Δεν συγκρίνεται ο κόσμος με αυτόν παλαιότερων εποχών. Η ανθρωπότητα σε γενικές γραμμές προοδεύει.
Μέσα σε αυτά τα χρόνια, λοιπόν, που έζησα στη Θεσσαλονίκη παρατηρώ μία απόκλιση της πορείας της πόλης από το μέσο όρο της Ελλάδας και του κόσμου. Δεν είδα τίποτα να αλλάζει προς το καλύτερο. Αντίθετα, μάλλον η κατάσταση χειροτερεύει. Η πόλη έχει γίνει λιγότερο ανθρώπινη. Λιγότερο ανεκτική. Περισσότερο ξενοφοβική. Περισσότερο ελληνοκεντρική. Κι όμως δεν ήταν έτσι όταν την πρωτογνώρισα πριν από είκοσι χρόνια. Φταίει η υπόθεση του ονόματος της FYROM; Φταίει η οικονομική ανέχεια και η ανεργία; Φταίει η αρτηριοσκληρωτική παιδεία; Δεν ξέρω τι φταίει. Όμως η κατάσταση είναι αυτή: Μία πόλη με τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης, με δυνατότητα ηγετικού ρόλου σε ολόκληρη τη γεωγραφική περιοχή (εντός και εκτός συνόρων), αποτελματώνεται στη φαντασίωση της θαλπωρής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
Πολιτισμός: Φτιάχτηκε ένα Μέγαρο Μουσικής μέσα στη θάλασσα. Και από εκδηλώσεις; Περίπου το ένα εκατοστό (σε αριθμό, ποιότητα και συμμετοχή) αυτού της Αθήνας. (Όχι, δεν είμαι λάτρης του «αθηναϊκού κράτους». Απλά εκεί βρίσκεται το μόνο αντίστοιχο Μέγαρο Μουσικής στην Ελλάδα.) Θέατρα; Ελάχιστα, με ελάχιστες εναλλακτικές επιλογές. «Ναι, αλλά πήραμε την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 1997.» Σωστά, με μεγαλύτερο πολιτιστικό γεγονός τη συναυλία των U2! Και ας μη μιλήσουμε για τα χρήματα που «ξοδεύτηκαν». Είναι τραγικό: όλες οι αγελάδες από το Cow Parade της Αθήνας διασκορπίστηκαν σε διάφορα σημεία. Μόνο μία κατάφερε να φτάσει στη Θεσσαλονίκη, και αυτή στήθηκε σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος…
Συγκοινωνίες: Τι κι αν έβαλε ο ΟΑΣΘ GPS στα λεωφορεία του και ηλεκτρονική πληροφόρηση στις στάσεις; Η δημόσια συγκοινωνία στη Θεσσαλονίκη είναι άθλια. Το οδικό δίκτυο ανεπαρκές. Αν μποτολιαριστεί ένας δρόμος, μπλοκάρονται όλοι, δεν υπάρχει διέξοδος. «Ναι, αλλά σε λίγο θα έχουμε μετρό.» Χμμμ! € 1 δις για 9,7 χιλιόμετρα (τραινάκι σε λούνα παρκ το λένε οι Αθηναίοι, αλλά χαμηλόφωνα να μην τους ακούσει η «συμπρωτεύουσα») είναι πάνω από € 100.000 ανά μέτρο! Δεν υπάρχει φτηνότερη λύση;
Είναι απελπιστικό, αλλά οι Θεσσαλονικείς αναπαύονται σε μια νιρβάνα, όπου ξαπλώνουν σε μια σεζλόνγκ στη Χαλκιδική και απολαμβάνουν ράθυμα το φραπέ τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι κανένας Θεσσαλονικιός δεν μπορεί να χαρεί τις διακοπές του σε άλλο μέρος εκτός Χαλκιδικής! Όσο για το φραπέ; Επιστήμη. Η Θεσσαλονίκη έχει τη μεγαλύτερη αναλογία καφετεριών ανά κάτοικο στην Ελλάδα, αυτό λέει πολλά.
Τα τελευταία χρόνια, λοιπόν, ζω σε μια πόλη που βρίσκεται σε τέλμα. Φαίνεται οι ζωές των Θεσσαλονικέων να ορίζονται από μια ομάδα «αρχόντων» (4-5 άτομα τα υπολογίζω), τα οποία εκφράζουν το κοινωνικό και πολιτικό αίσθημα του μέσου Θεσσαλονικιού και βέβαια ηγούνται των πολιτικών, πολιτειακών και θρησκευτικών αρχών της πόλης. Αφού αυτοί τους ψηφίζουν, με γεια τους με χαρά τους (δεν βγάζω εγώ τη δημοτική αρχή). Άλλωστε, κάθε πόλη (κάθε χώρα) έχει τους αρχηγούς που τής αξίζουν.
«Και γιατί δεν φεύγεις;» Αυτό είναι σπουδαία ερώτηση που θέλει πολλή συζήτηση (ίσως σε άλλο post). Πάντως αν έφευγα θα έφευγα για έναν λόγο: δεν αντέχω το γκρίζο. Και δεν εννοώ το γκρίζο χρώμα, αν και αυτό ακόμα τείνει να καλύψει την πόλη. Εννοώ τη στασιμότητα, την ισοπέδωση, την ανικανότητα αντίδρασης. Για όλα φταίει η Αθήνα, το αθηναϊκό κράτος. Κι εμείς είμαστε οι φτωχοί συγγενείς που ζητιανεύουμε κονδύλια. Η Θεσσαλονίκη μυξοκλαίει σαν τη μυξοπαρθένα που δεν βρίσκει άντρα. Κοπέλα μου αν δεν κουνηθείς λίγο πώς να βρεις άντρα;
Αυτό το γκρίζο είναι που κάνει τη Θεσσαλονίκη αντιπαθητική. Όλοι λένε πόσο ερωτική πόλη είναι. Ναι, όλοι περνάνε για ένα one night stand, αλλά κανένας δεν μένει να κάνει οικογένεια… Γκρίζα πολιτεία, με γκρίζους ανθρώπους, χωρίς έμπνευση, χωρίς πρωτοβουλία, χωρίς νέες ιδέες.
Λυπάμαι να ακούω νέους ανθρώπου (νεότερους από εμένα) να λένε ότι δεν θα στείλουν τα παιδιά τους στο τάδε σχολείο γιατί έχει πολλά πακιστανάκια. Λυπάμαι πραγματικά. Δεν τους ενδιαφέρει αν εκεί γίνεται καλή δουλειά από ικανούς δασκάλους. Το μόνο που τους νοιάζει είναι μην τυχόν και καθήσει το παιδί τους δίπλα σε ένα αλβανάκι.
Πώς θα πάει αυτή η πόλη μπροστά; Απογοητεύομαι γιατί δεν βλέπω φως στο τούνελ…
Και σαν μην έφταναν όλα αυτά έχω και τη γλώσσα. Αυτά τα «με, σε, τε» δεν τα χώνεψα ποτέ. Τι να κάνω, μού κάθονται στο λαιμό. Κατανοώ ως ένα βαθμό την προσήλωση στην παράδοση, αλλά για μια στιγμή: τι θα πει «τού πήρα ένα τηλέφωνο και τον είπα έλα…»; Εδώ τίθεται θέμα ερμηνείας. Αν ακούσει αυτή τη φράση ένας νοτιοελλαδίτης τι θα καταλάβει; «Του πήρα (ίσως ως δώρο) ένα τηλέφωνο (μία τηλεφωνική συσκευή) και τον είπα (τον αποκάλεσα) Έλα (Φιτζέραλντ ίσως;)». Εκτός από το γλωσσικό και νοηματικό αδιέξοδο που θα βρεθεί ο άνθρωπος, αυτό σηκώνει και παρεξήγηση. Δεν είναι λοιπόν απλά θέμα παράδοσης. Η λανθασμένη χρήση των αντωνυμιών είναι πρόβλημα επικοινωνίας. Ξέρω, ξέρω, θα μού πείτε γιατί να είναι η σύνταξη της Νότιας Ελλάδας η σωστή; Γιατί απλά έτσι έχουμε συμφωνήσει. Η γλώσσα είναι μία σύμβαση που κάνουν μεταξύ τους άνθρωποι κοινής καταγωγής, πατρίδας, παιδείας, κ.λπ. για να μπορούν να συνεννοούνται με σαφήνεια. Αν αποφασίσουμε να αλλάξουμε τη σύνταξη σε αυτή της Βόρειας Ελλάδας, δεν έχω κανέναν πρόβλημα. Αλλά τότε και πάλι θα πρέπει ΟΛΟΙ να ακολουθούμε τους ίδιους κανόνες. «Είσαι λίγο υπερβολικός.» Ίσως, γι’ αυτό και η τιμωρία μου είναι που η κόρη μου έρχεται από το σχολείο και μού λέει: «μπαμπά, να σε πω τι κάναμε σήμερα;».
Τελειώνω με άλλη μία παρατήρηση για την πόλη. Πρόσφατα επισκέφθηκα τον ζωολογικό κήπο της Θεσσαλονίκης. Είχα πολλά χρόνια να πάω. Εκτός του ότι επεκτάθηκε κάπως, είναι το ίδιο γκρίζος όπως τον θυμόμουν. Η σύγκριση με ζωολογικούς κήπους άλλων πόλεων (της Ελλάδας και του εξωτερικού) προκαλεί απογοήτευση. Παντού κυριαρχεί η υποτονικότητα, η προχειρότητα, η φτώχεια και η μιζέρια. Πού είναι οι πίνακες για τη βιολογία των ζώων; Πού είναι οι δραστηριότητες για τα παιδιά; Πού είναι η σωστή οργάνωση, η ταξινόμηση, οι θεματικές πορείες; Το «σπίτι των ερπετών» κλειστό. Πολλά κλουβιά άδεια. Πώς ησυχάζουν τα ζώα με τον περιφερειακό πάνω από το κεφάλι τους; Ο θόρυβος είναι αφόρητος. Κοίταξα την αγριόγατα και την βρήκα μαραζωμένη να μισοκοιμάται πάνω στο «σπιτάκι» της. Αν μπορούσα θα τής άνοιγα το κλουβί, αλλά μετά σκέφτηκα ότι έξω είναι χειρότερα.
Και η τελευταία (για σήμερα) γκρίνια: Στην προηγούμενη επίσκεψή μου είχα γελάσει πολύ με τις επιγραφές: «Μην ταΐζετε τα ζώα και τα πουλιά. Τα δημιουργείτε πρόβλημα». Σε έναν ζωολογικό κήπο θα περίμενα πιο σοβαρή και προσεγμένη ενημέρωση των επισκεπτών. Δεν υπάρχουν επιστήμονες εκεί; Ας τούς πει κάποιος ότι ζώα (θηλαστικά) και πουλιά (πτηνά) ανήκουν στο Ζωικό Βασίλειο. Επίσης, ένα πολύ συχνό λάθος που κάνουμε στην ελληνική γλώσσα: δημιουργώ πρόβλημα. Συντακτικά και γραμματικά είναι όλα σωστά, αλλά νοηματικά; Μπορεί κάποιος να δημιουργήσει ένα πρόβλημα; Συνήθως δημιουργούμε ένα έργο τέχνης, ένα λογοτέχνημα. Μιλάμε για τη δημιουργία του κόσμου. Άλλα ένα πρόβλημα πώς μπορεί να είναι δημιούργημα; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι προκαλούμε ή επιφέρουμε προβλήματα. Υπάρχουν τόσες εναλλακτικές επιλογές για να ακριβολογήσουμε. Πάντως πρέπει να αναγνωρίσω στους υπεύθυνους του ζωολογικού κήπου ότι διόρθωσαν τουλάχιστον το θεσσαλονικιώτικο «τα δημιουργείτε». Ας έμενε αυτό και ας διορθώνονταν τα άλλα λάθη. Μικρότερο θα ήταν το κακό…
Ο τίτλος του άρθρου αναφέρετε σε ανθρώπους που μπορούν να κάνουν κάτι (έχουν μία λύση, μία πρόταση, μία μορφή εξουσίας) για τις καταστάσεις που περιγράφετε. Σίγουρα όλοι θα έχουν μία λύση (πιθανότατα και διαφορετική ο καθένας -για το ποδόσφαιρο μόνο, έχουμε 10.000.000 προπονητές στην Ελλάδα-) για τα παραπάνω προβλήματα. Γιατί όμως δεν κάνουν κάτι γι’ αυτό; Το πρόβλημα είναι στο μέγεθος της δύναμης που χρειάζεται να καταβάλει κάποιος για να ζμπρώξει ή στο ότι προσπαθεί να ζμπρώξει κάτι που δεν κουνιέται (ή που υπάρχουν άλλοι που δεν το αφήνουν να κουνηθει);